Vortaro Oficiala - T 1: t - tiam

14 Jan 2013 | Translate title into English

Legu la enkondukon pri la Vortaro Oficiala.

Tt - t | t as in “tea“ | t | т | t [FG alfabet]. — Nomoj de la literoj: … to ... [FE 1]. — to [OA 7] = nomo de la litero t, dudekvara litero de la Esperanta alfabeto. — Rim.: [Lingva Respondo 56 (1893): Pri la nomoj de la literoj]. La literojn de nia alfabeto mi proponas nomi en la sekvanta maniero: a, bo, co, ĉo, do, e, fo, go, ĝo, ho, ĥo, i, jo, ĵo, ko, lo, mo, no, o, po, ro, so, ŝo, to, u, ŭo, vo, zo. - Esperantisto, 1893, p. 32.

t. e. - ― Por ĉiu tago mi ricevas kvin frankojn, sed por la hodiaŭa tago mi ricevis duoblan pagon, t. e. (= tio estas) dek frankojn [FE 14, mankas en UV]. ... oni prenas ordinare la purajn radikojn, sed, se la bonsoneco aŭ la klareco postulas, oni povas ankaŭ preni la tutan vorton, t. e. la radikon kune kun ĝia gramatika finiĝo [FE 27.5]. ... sed nur ĉar ni volis esprimi direkton, t. e. montri ... [FE 28]. El la dirita regulo sekvas, ke se ni pri ia verbo ne scias, ĉu ĝi postulas post si la akuzativon (t. e. ĉu ĝi estas aktiva) aŭ ne, ni povas ĉiam uzi la akuzativon [FE 29].

tabak’ - tabac | tobacco | Tabak | табакъ | tytóń. {BOT}

taban’ - taon | gad-fly | Bremse (Fliege) | слѣпень | giez. {ZOO}

tabel’ - table, liste | table, index | Tabelle | таблица | tabelka.

tabl’ - table | table | Tisch | столъ | stół. — tablo - table | table | Tisch | столъ | stół [FE 6]. — [AK] table (meuble). ― La libro estas sur la tablo, kaj la krajono kuŝas sur la fenestro [FE 6.5]. Blanka papero kuŝas sur la tablo [FE 10.2]. La blanka papero jam ne kuŝas sur la tablo [FE 10.3]. Kie estas la tranĉiloj? ― Ili kuŝas sur la tablo [FE 16.10]. Mi metis la manon sur la tablon [FE 26.8]. … tiel same ni ankaŭ diras: “la birdo flugis en la ĝardenon, sur la tablon”, kaj la vortoj „ĝardenon”, „tablon” staras tie ĉi en akuzativo ne ĉar la prepozicioj „en” kaj „sur” tion ĉi postulas, sed nur ĉar ni volis esprimi direkton, t. e. montri, ke la birdo sin ne trovis antaŭe en la ĝardeno aŭ sur la tablo kaj tie flugis, sed ke ĝi de alia loko flugis al la ĝardeno, al la tablo (ni volas montri, ke la ĝardeno kaj tablo ne estis la loko de la flugado, sed nur la celo de la flugado) … [FE 28.3]. La tablo staras malrekte kaj kredeble baldaŭ renversiĝos [FE 33.11]. Sur la tablo staris diversaj sukeraĵoj [FE 35.5]. La lignisto vendas lignon, kaj la lignaĵisto faras tablojn, seĝojn kaj aliajn lignajn objektojn [FE 37.14]. Li sidas apud la tablo kaj dormetas [FE 38.5].

● tableto — Mi aĉetis por la infanoj tableton kaj kelke da seĝetoj [FE 38.1].

● skribtablo aŭ skribotablo (= tablo, sur kiu oni skribas) [FE 27.6]. ― En mia skribotablo sin trovas kvar tirkestoj [FE 31.24].

tabul’ - planche | tablet | Tafel, Brett | доска | deska, tablica. — [AK] board, plank, tablet.

taburet-o [OA 2]

taĉment’ - détachement | detachment | Abtheilung {de 1901: Abteilung}, Detachement | отрядъ | oddział. {MIL} — [AK] détachement (milit.) | detachment (troops) | oddział (wojska).

taft’ - taffetas | taffety | Taffet {(ark.) 2012: Taft} | тафта | kitajka. {TEKST} — [AK] taffeta (material).

tag’ - jour | day | Tag | день | dzień. — tago - jour | day | Tag | день | dzień [FE 10]. ― Mi deziras al vi bonan tagon, sinjoro! [FE 10.8]. En la tago ni vidas la helan sunon, kaj en la nokto ni vidas la palan lunon kaj la belajn stelojn [FE 10.13]. La dudeka (tago) de Februaro estas la kvindek-unua tago de la jaro [FE 12.14]. La sepan tagon de la semajno Dio elektis, ke ĝi estu pli sankta, ol la ses unuaj tagoj [FE 12.15]. ― Kion Dio kreis en la sesa tago? [FE 12.16]. Hodiaŭ estas la dudek sepa (tago) de Marto [FE 12.18]. … tiu ĉi malfeliĉa infano devis du fojojn en ĉiu tago iri ĉerpi akvon en tre malproksima loko kaj alporti domen plenan grandan kruĉon [FE 13.3]. Por ĉiu tago mi ricevas kvin frankojn, sed por la hodiaŭa tago mi ricevis duoblan pagon, t. e. (= tio estas) dek frankojn [FE 14.7]. Unu tago estas tricent-sesdek-kvinono aŭ tricent-sesdek-sesono de jaro [FE 14.12]. Tiu ĉi libro havas sesdek paĝojn; tial, se mi legos en ĉiu tago po dek kvin paĝoj, mi finos la tutan libron en kvar tagoj [FE 14.16]. En unu tago, kiam ŝi estis apud tiu fonto, venis al ŝi malriĉa virino, kiu petis ŝin, ke ŝi donu al ŝi trinki [FE 15.1]. Antaŭ tri tagoj mi vizitis vian kuzon kaj mia vizito faris al li plezuron [FE 20.6]. Mi veturis du tagojn kaj unu nokton [FE 29.6]. Li estas morte malsana, li ne vivos pli, ol unu tagon [FE 31.7]. Li sentis sin tiel malfeliĉa, ke li malbenis la tagon, en kiu li estis naskita [FE 33.7]. En varmega tago mi amas promeni en arbaro [FE 34.11]. … unu tagon, promenante apud la reloj de fervojo, li falis sub la radojn de veturanta vagonaro kaj mortiĝis [FE 39.11]. Mi saltadis la tutan tagon de loko al loko [FE 40.5]. Tiu ĉi grava tago restos por mi ĉiam memorinda [FE 41.11].

● tag’manĝ’ - dîner | dine | zu Mittag essen | обѣдать | obiadować [UV manĝ’]. — tagmanĝi [FE 27.12].

● unutaga - (= kiu daŭras unu tagon) [FE 27.8].

● unuataga - (= kiu estas en la unua tago) [FE 27.9].

tajl/i. [OA 8] Doni difinitan formon al materialo, tute aparte al ŝtofo, tranĉante el ĝi pecojn aŭ eretojn: ~i ŝtonon, gemon, ŝtofon. — A. to cut, cut to shape; to form; F. tailler; G. zuschneiden, zustutzen, anspitzen, abschleifen, behauen; H. cortar, tallar; I. tagliare; P. talhar, recortar.

tajp/i. [OA 8] Skribi per maŝino. — A. to type, to typewrite; F. taper (à la machine), dactylographier; G. tippen, maschineschreiben; H. mecanografiar, escribir con máquina; I. dattilografare, scrivere a macchina, battere a macchina; P. dactilografar.

taks’ - taxer | tax, appraise | abschätzen, taxiren {de 1901: taxieren} | оцѣнивать | taksować.

taksi/o. [OA 9] Aŭto, kiu kune kun ŝoforo estas luebla por veturado, normale provizita per aparato, kiu montras la ŝuldatan veturpagon en ĉiu momento.

taksus’ [OA 1] if | yew-tree | Eibe | тисъ | cis (drzewo). {BOT}

takt’ [OA 1] * mesure (mus.), tact | tact | Takt (mus.), Taktgefühl | taktoтактъ | takt.

taktik’ [OA 1] tactique | tactics | Taktik | тактика | taktyka.

talent’ - talent | talent | Talent | талантъ | talent.

taler’ [OA 1] * thaler | thaler | Taler | таллеръ | talar.

tali’ - taille | tally | Taille | станъ | talia, figura. {ANAT} — [AK] figure, waist, stature | стан, талия.

talisman-o [OA 2]

talk-o [OA 2]

talmud-o [OA 2]

talp’ - taupe | mole (animal) | Maulwurf | кротъ | kret. {ZOO}

tambur’ - tambour | drum | Trommel | барабанъ | bęben. {MUZ}
● tambur’i - battre le tambour | drum | trommeln | барабанить | bębnić. {MUZ}

tamburin-o [OA 2]

tamen - pourtant, néanmoins | however, nevertheless | doch, jedoch | однако | jednak. — tamen - pourtant, néanmoins | however, nevertheless | doch, jedoch | однако | jednak [FE 34]. — … la severa netuŝebleco de la « Fundamento » gardos ĉiam la unuecon de nia lingvo, ne malhelpante tamen al la lingvo … konstante perfektiĝadi [A 9.1]. ― Mi ne scias la lingvon hispanan, sed per helpo de vortaro hispana-germana mi tamen komprenis iom vian leteron [FE 34.14]. Mia onklo ne mortis per natura morto, sed li tamen ne mortigis sin mem kaj ankaŭ estis mortigita de neniu; … [FE 39.11]. Li estas tre ekkolerema kaj ekscitiĝas ofte ĉe la plej malgranda bagatelo; tamen li estas tre pardonema, li ne portas longe la koleron kaj li tute ne estas venĝema [FE 41.13].

tamtam-o [OA 2]

tan’ - tanner | tan | gärben | дубить | garbować, wyprawiać (skóry).

tandem-o [OA 2]

tangent-o (trig.) [OA 2]

tanin’ [OA 1] * tanin | tannin | Gerbstoff, Tanin | таннинъ | tanina.

tank/o. [OA 9] Kirasita batalveturilo, kiu moviĝas sur ĉenbendoj (raŭpoj).

tapiok’ [OA 1] tapioca | tapioca | Tapioka | тапіока | tapioka. {KUIR}

tapir/o. [OA 9] Porkosimila mamulo el la ordo de neparhufuloj, kun dikaj kruroj, mallonga vosto kaj mallonga movebla rostro, vivanta en suda Azio kaj Sud-Ameriko. (Tapirus.) {ZOO}

tapiŝ’ - tapis | carpet | Teppich | коверъ | dywan. — Ta-pí-ŝo [FE 3]

tarantel-o [OA 2]

tarantul-o (zool.) [OA 2] {ZOO}

tarif’ [OA 1] tarif | tariff | Tarif | тарифъ | taryfa.

tarok-o (kartl.) [OA 2] {LUD}

tas’ - tasse | cup | Tasse | чашка | filiżanka.

task’ [OA 1] tâche | task | Aufgabe | taskoзадача, обязанность obowiązek | źadanie {evidente pres-eraro, estu: zadanie [kun antaua komo]}.

tatu’ [OA 1] tatouer | tatoo | tätowieren | татуировать | tatuować.

taŭg’ - être bon pour..., convenir pour... | be fit for | taugen | годиться | być zdatnym.

tavol’ - couche, rangée | couch, bed, row | Schicht, Scheibe | слой | warstwa. — [AK] layer, stratum.

te’ - thé | tea | Thee | чай | herbata. — teo - thé | tea | Thee | чай | herbata [FE 26]. Anstataŭ kafo li donis al mi teon kun sukero, sed sen kremo [FE 26]. Por ĉiu aĉetita funto da teo tiu ĉi komercisto aldonas senpage funton da sukero [FE 31]. Mi trinkis teon kun kuko kaj konfitaĵo [FE 35].
● te’kruĉ’ - théière | tea-pot | Theekanne | чайникъ | czajnik.
● te’maŝin’ - bouilloire | tea-kettle | Theemaschine {de 1901: Teemaschine} | самоваръ | samowar.

teatro - theâtre | theatre | Theater | театръ | teatr [FE 32, mankas en UV]. — teatr’o – [franca mankas] | theatre | Theater | театръ | teatr [FG 15]. — Teatramanto ofte vizitas la teatron kaj ricevas baldaŭ teatrajn manierojn [FE 32]. — teatr’ [OA 1] * théâtre | theatre | Theater | театръ | teatr. — teatr’ (1) {deklarita Fundamenta per} [OA 7].

● teatr’a [franca mankas] | theatrical (not teatrical’a) | theatralisch | но театральный | lecz teatralny [FG 15]. — teatra - Teatramanto ofte vizitas la teatron kaj ricevas baldaŭ teatrajn manierojn [FE 32].
● teatramanto - Teatramanto ofte vizitas la teatron kaj ricevas baldaŭ teatrajn manierojn [FE 32].

ted’ - provoquer la satiété, ennuyer | tedious | Ueberdruss {legu: Überdruss} erregen | надоѣдать | dokuczać. — [AK] provoquer la satiété, importuner, obséder | bore, weary, annoy | lästig sein, Überdruss erregen | naprzykrzać.

teg’ - mettre par-dessus, couvrir | overlay, cover | beziehen, überziehen | наволакивать | powłóczyć. — [AK] cover (wholly) (vb.) | натягивать (сверху), обтягивать.
● teg’o - taie | pillowcase, bedtick | Ueberzug {legu: Überzug} | наволочка | powłoczka.

teism-o [OA 2]

teist-o [OA 2]

teks’ - tisser | weave | weben | ткать | tkać.

tekst’ – [A, mankas en UV]. — tekst’ [OA 1] * texte | text | Text | текстъ | tekst. — tekst/o (1) {deklarita Fundamenta per} [OA 8].
● kunteksta - ... komparante la kuntekstan tradukon en la aliaj lingvoj, oni facile trovos la veran sencon de ĉiu vorto [A 4.5].

telefon’ [OA 1] telephone | telephone | Telephon {de 1996 ankaǔ: Telefon} | телефонъ | telefon.

telegraf’ ― Mi gratulis telegrafe la junajn geedzojn [FE 36.4, mankas en UV]. — telegraf’ [OA 1] * télégraphe | telegraph | Telegraph | телеграфъ | telegraf. — telegraf’ (1) {deklarita Fundamenta per} [OA 7]. — [DL 1888]: Li korespondas telegrafe kun ĉiuj agentoj [DL 7].

telegram’ [OA 1] * telegramme | telegram | Telegramm | телеграмма | telegram.

telepati/o. [OA 9] Komunikiĝo inter mensoj per aliaj rimedoj ol la ordinaraj sensoj: la ekzisto de telepatio ne estas science pruvita.

● teleroforma ― Li portas rozokoloran superveston kaj teleroforman ĉapelon [FE 31.23].

● telertuketo — Oni metis antaŭ mi manĝilaron, kiu konsistis el telero, kulero, tranĉilo, forko, glaseto por brando, glaso por vino kaj telertuketo [FE 34.10].

teleskop-o [OA 2]

televid/i. [OA 8] Vidi per televizio. — A. to watch television, F. voir à la télévision, G. das Fernsehen schauen, H. mirar a la television, I. vedere alla televisione, P. assistir televisão.

temp’ - temps (durée) | time | Zeit | время | czas. — tempo - temps (durée) | time | Zeit | время | czas [FE 13]. — Kiam nia lingvo estos oficiale akceptita …, tiam aŭtoritata komitato, …, havos la rajton fari … ŝanĝojn, … [A 1.2]; sed ĝis tiu tempo la fundamento de Esperanto devas plej severe resti absolute senŝanĝa, … [A 1.3]. Laŭ silenta interkonsento de ĉiuj esperantistoj jam de tre longa tempo … tri verkoj estas rigardataj kiel fundamento de Esperanto … [A 2.1]. Ĝis la tempo, kiam ia … institucio decidos alie, ĉio, kio troviĝas en tiu ĉi libro, devas esti rigardata kiel deviga por ĉiuj … [A 3.5]. Kun la tempo la formo nova iom post iom elpuŝos la formon malnovan, … [A 8.2]. … tiuj ĉi arĥaismoj neniam estos elĵetitaj, sed ĉiam estos presataj en ĉiuj lernolibroj kaj vortaroj samtempe kun la formoj novaj, kaj tiamaniere ni havos la certecon, ke … neniu verko Esperanta eĉ el la plej frua tempo iam perdos sian valoron kaj kompreneblecon por la estontaj generacioj [A 8.3]. … ĝis la tempo kiam aŭtoritata centra institucio decidos pligrandigi (…) la ĝisnunan fundamenton … [12]. — … tiu ĉi patrino varmege amis sian pli maljunan filinon, kaj en tiu sama tempo ŝi havis teruran malamon kontraŭ la pli juna [FE 13.1]. La tempo pasinta jam neniam revenos; la tempon venontan neniu ankoraŭ konas [FE 22.8]. La pastro, kiu mortis antaŭ nelonge (aŭ antaŭ nelonga tempo), loĝis longe en nia urbo [FE 25.12]. La personoj, kiuj ne komprenas la uzadon de la artikolo (…), povas en la unua tempo tute ne uzi la artikolon, … [FE 27.3]. Jam estas tempo iri domen [FE 28.6].

● samtempe — … tiuj ĉi arĥaismoj neniam estos elĵetitaj, sed ĉiam estos presataj en ĉiuj lernolibroj kaj vortaroj samtempe kun la formoj novaj, … [A 8.3].

temperament’ [OA 1] * tempérament | temperament | Temperament, Gemütsart | темпераментъ | temperament.

temperatur’ [OA 1] * temperature | temperature | Temperatur | температура | temperatura.

tempest/o. [OA 8] Ventabunda vetero, pli forta ol ŝtormo, sed malpli forta ol uragano. — A. tempest; F. tempête; G. Sturm, stürmisches Wetter, Unwetter, Ungewitter; H. tempestad; I. tempesta; P. tempestade.

tempi’ - tempe | temple (of forehead) | Schläfe | високъ | skroń. {ANAT}

templ’ [OA 1] * temple | temple | Tempel | храмъ | świątynia.

● ten’il’ - manche, anse | touch, hold, handle | Stiel, Griftf | рукоятка | rączka.

● de’ten’ - retenir | keep off, detain | enthalten, abhalten | удерживать | zatrzymywać.

● sub’ten’ - étayer, appuyer | prop, stay | stützen, unterhalten | поддерживать | podtrzymywać.

● libr’o’ten’ant’o - teneur de livres | bookkeeper | Buchhalter | бухгалтеръ | buchalter [UV libr’].

tend’ - tente, pavillon | tent, pavilion | Zelt | палатка | namiot. — [AK] tent.

tenden’ - tendon | tendon | Sehne | тетива, сухожиліе | ścięgno, żyła. {ANAT} — [AK] ścięgno, cięciwa.

tendenc’ [OA 1] * tendance | tendency | Tendenz | тенденція | tendencja.

tener/a. [OA 8] Montranta varman delikatecon de la koro. — A. tender; F. tendre, caressant; G. liebevoll, herzlich, liebkosend, zärtlich; H. tierno, cariñoso; I. tenero. affettuoso, amorevole; P. terno, carinhoso, amoroso, afável.

teni’ [OA 1] tenia | tape-worm | Bandwurm | ленточная глиста | tasiemiec.

tenis/o. [OA 9] Sporto, en kiu du ludantoj (aŭ du paroj da ludantoj) per rakedoj alterne batas kaj rebatas pilketon trans reton streĉitan inter la ludantoj. tabl/o/tenis/o. Tenisosimila ludo sur speciala tablo, en kiu oni uzas lignajn batilojn kaj tre malpezan plastan pilketon.

tenor’ [OA 1] * tenor | tenor | Tenor | теноръ | tenor. {MUS}

Teodoro ― La rozo apartenas al Teodoro [FE 5, mankas en UV]. — Teodor’ {deklarita Fundamenta per} [OA 7] (vira antaǔnomo).

teokrat’ (2) [OA 7]

teokratri-o [OA 2]

teolog’ [OA 1] * theologien | theologian | Theolog | богословъ | teolog.

teologi’ [OA 1] * theologie | theology | Theologie | богословіе | teologja.

teorem-o [OA 2]

teorio — Te-o-rí-o [FE 3, mankas en UV]. — teori’ [OA 1] * théorie | theory | Theorie | теорія | teorja. — teori’ (1) {deklarita Fundamenta per} [OA 7].

ter’ - terre | earth | Erde | земля | ziemia. {GEO} — tero - terre | earth | Erde | земля | ziemia [FE 6] — tero - terre | earth | Erde | земля | ziemia [FE 31]. ― Sur la tero kuŝas ŝtono [FE 6.9]. Super la tero sin trovas aero [FE 26.10].

● en’ter’ig’ - ensevelir | bury | begraben | хоронить | pochować, pogrzebać.

● ter’kol’ - isthme | isthmus | Landenge | перешеекъ | międzymorze, przesmyk.

● ter’pom’ - pomme de terre | potato | Kartoffel | картофель | kartofel [UV ter’].

● ter’pom’ - pomme de terre | potatoe | Kartoffel | картофель | kartofel [UV pom’].

terapi’ [OA 1] * therapeutique | therapeutics | Therapie | терапія | terapja.

teras’ - terrasse | terrace | Terasse | терасса | taras. — [AK] терраса.

tercet’ [OA 1] trio | trio | Terzett | терцетъ | tercet. {MUS}

terebint’ - térébenthine | turpentine | Terpentin | терпентинъ | terpentyna. {KEM}

teren/o. [OA 8] Terspaco, rigardata el la vidpunkto de ĝia utiligado por difinita homa aktiveco. — A. ground, piece of land, terrain; F. terrain; G. Boden. Grundstück, Gelände; H. terreno, solar; I. terreno; P. terreno.

teritori-o [OA 2]

termit’ [OA 1] * termite | termite | Termit | термитъ | termit.

termometr’ [OA 1] thermometre | thermometer | Thermometer | термометръ | termometr.

tern’ - éternuer | sneeze | niessen {de 1901: niesen} | чихать | kichać. — [AK] niesen.

● terura - ... tiu ĉi patrino varmege amis sian pli maljunan filinon, kaj en tiu sama tempo ŝi havis teruran malamon kontraŭ la pli juna [FE 13].

test/o. [OA 9] Ekzameno, mezurado aŭ enketo por kontroli ion (ekz. nivelon de lernantoj, kvaliton de produkto, korpan sanstaton).

testament’ - testament | testament | Testament | завѣщаніе | testament. {JUR} — [AK] will, testament.

testik’ - testicule | testicle | Ei (anatom.) | яичко (анатом.) | jajko. {ANAT} — [AK] Hode | jądro.

testud’ - tortue | tortoise | Schildkröte | черепаха | żółw. {ZOO}

tetan’ - tetanos | tetanus | Starrkrampf {2012 ankaǔ: Tetanus} | столбнякъ | tężec. {MED}

tetr’ - tétras, coq de bruyère | grouse | Birkhahn | тетеревъ | cietrzew. {ZOO} — [AK] Birkhuhn.

tetra’ - gélinotte de bois | hazel-hen | Haselhuhn | рябчикъ | jarząbek. {ZOO} — [AK] Waldhuhn.

tez’ - thèse | thesis | Satz, Thesis | положеніе, тезисъ | teza. — [AK] thesis, proposition.

tia - tel | such | solcher | такой | taki. — tia - tel | such | solcher | такой | taki [FE 27]. — ... fari en la fundamento de la lingvo unu fojon por ĉiam ĉiujn deziritajn ŝanĝojn, se tiaj ŝanĝoj montriĝos necesaj [A 1.2]. ... estas bone ĉiam peni uzadi nur vortojn el la «Fundamento» ĉar nur pri tiaj vortoj ni povas esti certaj, ke nia adresato ilin nepre trovos en sia vortaro [A 7.1]. Leĝan sankcion ili [= la ideoj] ricevos nur en tia okazo, se ili estos akceptitaj de la unua internacia kongreso de esperantistoj, ... [A 13.2]. — Marinjo, rigardu, kio eliras el la buŝo de via fratino, kiam ŝi parolas; ĉu ne estus al vi agrable havi tian saman kapablon? [FE 17.10] Ne skribu al mi tiajn longajn leterojn [FE 18.4]. La reĝido konsideris, ke tia kapablo havas pli grandan indon, ol ĉio, kion oni povus doni dote al alia fraŭlino, ... [FE 23.3]. Ĝia uzado [= tiu de la artikolo] estas tia sama kiel en la aliaj lingvoj [FE 27.2]. ... en tiaj okazoj ni uzus la finiĝon „n” tute egale ĉu ia prepozicio starus aŭ ne [FE 28.3]. Se ni aldonas la literon „t”, ni ricevas vortojn montrajn: tia, tial, tiam, tie, tiel, ties, tio, tiom, tiu [FE 30.4].

● tiamaniere — ... tiuj ĉi arĥaismoj neniam estos elĵetitaj, ..., kaj tiamaniere ni havos la certecon, ke eĉ ĉe la plej granda perfektiĝado la unueco de Esperanto neniam estos rompata ... [A 8.3].

— Rim: [Lingva Respondo 1891] Nedifinitaj pronomoj - TIA, TIELA

La diferenco inter la senco de tia kaj tiela estas tiel malgranda, ke la okazoj por tiela estas tre maloftaj. Ekzemple: se brulas granda domo kaj la brulo estas stranga, jen hela, jen subite estingiĝanta por momento, jen saltanta k.c. — ni povus diri (kvankam ne necese): ĉu vi vidis tiun brulon (= la brulon de tiu ĉi domo)? tian brulon (= tiel grandan k.c.) mi ofte vidas, sed neniam mi vidis brulon tielan (= tiamanieran). [La Esperantisto, 1891, p. 21]

tial - c’est pourquoi | therefore | darum, deshalb | потому | dla tego. — tial - c’est pourquoi | therefore | darum, deshalb | потому | dla tego [FE 9]. — Tial, por meti finon al ĉiuj malkompreniĝoj kaj disputoj, kaj por ke ĉiu esperantisto sciu tute klare, per kio li devas en ĉio sin gvidi, la aŭtoro de Esperanto decidis nun eldoni en formo de unu libro tiujn tri verkojn, ... [A 3.3]. Tial la legantoj ne miru, ke ili trovos en la nacia traduko de diversaj vortoj en tiu ĉi libro (...) tute nekorektite tiujn samajn erarojn, kiuj sin trovis en la unua eldono de la «Universala Vortaro» [A 4.2]. ― Aleksandro ne volas lerni, kaj tial mi batas Aleksandron [FE 9.7]. Ĉar ĉiu amas ordinare personon, kiu estas simila al li, tial tiu ĉi patrino varmege amis sian pli maljunan filinon, ... [FE 13.1]. Kvar metroj da tiu ĉi ŝtofo kostas naŭ frankojn; tial du metroj kostas kvar kaj duonon frankojn (aŭ da frankoj) [FE 14.11]. Tiu ĉi libro havas sesdek paĝojn; tial, se mi legos en ĉiu tago po dek kvin paĝoj, mi finos la tutan libron en kvar tagoj [FE 14.16]. Se ni aldonas la literon „t”, ni ricevas vortojn montrajn: tia, tial, tiam, tie, tiel, ties, tio, tiom, tiu [FE 30.4]. Hodiaŭ estas bela frosta vetero, tial mi prenos miajn glitilojn kaj iros gliti [FE 34.7]. En la kota vetero mia vesto forte malpuriĝis; tial mi prenis broson kaj purigis la veston [FE 39.1]. La sufikso «um» ne havas difinitan signifon, kaj tial la (tre malmultajn) vortojn kun «um» oni devas lerni, kiel simplajn vortojn [FE 42.9].

tiam - alors | then | dann | тогда | wtedy. — tiam - alors | then | dann | тогда | wtedy [FE 27]. — Kiam nia lingvo estos oficiale akceptita de la registaroj de la plej ĉefaj regnoj ..., tiam aŭtoritata komitato, ..., havos la rajton fari en la fundamento de la lingvo unu fojon por ĉiam ĉiujn deziritajn ŝanĝojn, ... [A 1.2]. ― Kiam Nikodemo batas Jozefon, tiam Nikodemo estas la batanto kaj Jozefo estas la batato [FE 22.3]. La artikolo „la” estas uzata tiam, kiam ni parolas pri personoj aŭ objektoj konataj [FE 27.1]. Se ni bezonas uzi prepozicion kaj la senco ne montras al ni, kian prepozicion uzi, tiam ni povas uzi la komunan prepozicion „je” [FE 29.1]. Sed ni ne uzas la akuzativon tiam, kiam la klareco de la senco tion ĉi malpermesas [FE 29.10]. Se ni aldonas la literon „t”, ni ricevas vortojn montrajn: tia, tial, tiam, tie, tiel, ties, tio, tiom, tiu [FE 30.4].

● tiama - Ekster tio el la diritaj vortoj ni povas ankoraŭ fari aliajn vortojn, per helpo de gramatikaj finiĝoj kaj aliaj vortoj (sufiksoj); ekzemple: tiama, ĉiama, kioma, tiea, ĉi-tiea, tieulo, tiamulo k. t. p. ... [FE 30.10].

● tiamulo - Ekster tio el la diritaj vortoj ni povas ankoraŭ fari aliajn vortojn, per helpo de gramatikaj finiĝoj kaj aliaj vortoj (sufiksoj); ekzemple: tiama, ĉiama, kioma, tiea, ĉi-tiea, tieulo, tiamulo k. t. p. ... [FE 30.10].

— Rim.: UL kaj DL tian (kun –n); tiam (kun –m) de post DL Ald 1888: „La sola ŝanĝo, kiun mi {Zamenhof} trovas necesa fari mem, estas: anstataŭ „ian,“ „ĉian,“ „kian,“ „nenian,“ „tian“ — devas esti: „iam,“ „ĉiam,“ „kiam,“ „neniam,“ „tiam“ (por malegaligi la vort Normal 0 21 ojn „ian“ etc. kaj „ia,n“ etc).“

MIKELO (Michel Dereyger) has particularly liked this article

Comments

Sign-in to write a comment.

		Page color
		Comments Panel
		Screen Margins
▼▲
		Widescreen

Ξ	Frame Options
3 - +

Authorizations, license

Vortaro Oficiala - T 1: t - tiam